5 ตระกูลเจ้านายฝ่ายเหนือ พิธีบายศรีทูลพระขวัญ ครั้งแรกในรัชกาลที่ 10

เปิดชื่อ 5 ตระกูลเจ้านายฝ่ายเหนือ พิธีบายศรีทูลพระขวัญ พิธีโบราณล้านนา ครั้งแรกในรัชกาลที่ 10 เผย ประวัติศาสตร์จัดมาแล้ว 2 รัชสมัย

พิธีบายศรีทูลพระขวัญ เป็นพิธีโบราณล้านนา ที่ทางเจ้านายฝ่ายเหนือ ทูลเกล้าทูลกระหม่อมจัดถวาย พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เพื่อความเป็นสิริมงคล ในโอกาสที่เสด็จพระราชดำเนิน เยือนจังหวัดเชียงใหม่

พิธีนี้ จึงเป็นเสมือนเครื่องหมาย แห่งการถวายพระเกียรติ ที่แสดงถึงความจงรักภักดี และความสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณ ซึ่งเจ้านายฝ่ายเหนือ และประชาชนชาวเชียงใหม่ ได้แสดงออกต่อพระมหากษัตริย์ และพระบรมวงศานุวงศ์ทุกพระองค์

ซึ่งครั้งนี้เมื่อวันที่ 26 มกราคม 2568 ถือเป็นพิธีบายศรีทูลพระขวัญ ครั้งแรก ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดี ศรีสินทรมหาวชิราลงกรณ พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าสุทิดา พัชรสุธาพิมลลักษณ พระบรมราชินี เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 6 รอบ 28 กรกฎาคม 2567 ณ บริเวณลานพระบรมราชานุสาวรีย์สามกษัตริย์ ถนนพระปกเกล้า อำเภอเมืองเชียงใหม่ จังหวัดเชียงใหม่

ในประวัติศาสตร์เจ้านายฝ่ายเหนือได้จัดมาแล้ว 2 รัชสมัย ในรัชสมัย รัชกาลที่ 7 และรัชสมัย รัชกาลที่ 9

ครั้งแรก ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี ในโอกาสเสด็จพระราชดำเนินไปทรงเยี่ยมราษฎรในมณฑลพายัพ เมื่อปี 2469

ครั้งที่ 2 ในรัชสมัย พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ในโอกาสเสด็จพระราชดำเนินไปทรงเยี่ยมเยียนราษฎรภาคเหนือครั้งแรก เมื่อวันที่ 5 มีนาคม 2501

ครั้งที่ 3 พิธีบายศรีทูลพระขวัญพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เนื่องในโอกาสพระราชพิธีกาญจนาภิเษก ทรงครองสิริราชสมบัติครบ 50 ปี วันที่ 9 มิถุนายน 2539 เมื่อวันที่ 5 กุมภาพันธ์ 2540

ครั้งที่ 4 พิธีบายศรีทูลพระขวัญสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เนื่องในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 5 รอบ 12 สิงหาคม 2535 เมื่อวันที่ 5 มีนาคม 2535

ครั้งที่ 5 เนื่องในโอกาสสมโภชเชียงใหม่ 700 ปี เมื่อวันที่ 12 เมษายน 2539

ครั้งที่ 6 เนื่องในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 6 รอบ 12 สิงหาคม 2547 เมื่อวันที่ 21 มีนาคม 2547

ทั้งนี้ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เมื่อครั้งทรงดำรงพระราชอิสริยยศสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร พระองค์ได้เสด็จพระราชดำเนินไปในพิธีบายศรี ทูลพระขวัญ เนื่องในโอกาสที่ทรงสำเร็จการศึกษาจากวิทยาลัยการทหารดันทรูน เมื่อวันที่ 24 มกราคม 2519 และเนื่องในโอกาสเปิดพระอนุสาวรีย์พระนางจามเทวี เมื่อวันที่ 2 ตุลาคม 2525 ด้วย

สำหรับในรัชสมัย รัชกาลที่ 10 พิธีบายศรีทูลพระขวัญ ครั้งแรก มีขบวนสักการะล้านนาประกอบด้วย 5 คู่ ขบวนพานพุ่มดอกไม้ 5 สกุล จากเจ้านายฝ่ายเหนือ เพื่อนำทูลเกล้าฯ ถวายแด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าพระบรมราชินี คือเจ้านายในสายสกุล ณ เชียงใหม่, ณ ลำพูน, ณ ลำปาง, ณ น่าน และ ณ เชียงตุง

โดยเจ้าศรีรัตน์ ณ ลำปาง เป็นผู้ทำหน้าที่ร่ายนำคำทูลพระขวัญเป็นทำนองของเจ้าฝ่ายเหนือ

เจ้าวงศ์สักก์ ณ เชียงใหม่ ประมุขสายสกุล ณ เชียงใหม่ ผู้แทนของเจ้านายฝ่ายเหนือ ได้เข้าเฝ้าฯ ถวายด้ายผูกข้อพระหัตถ์ขวา-ซ้าย แด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว พร้อมกับถวายหนังสือเจ้าหลวงเชียงใหม่ เจ้าวรเทวี ณ ลำพูน ผู้แทนของเจ้านายฝ่ายเหนือ เข้าเฝ้าฯ ถวายด้ายผูกข้อพระหัตถ์ขวา-ซ้าย แด่สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินี และทูลเกล้าถวายหนังสือเจ้าหลวงลำพูน

สำหรับเจ้านายฝ่ายเหนือ ที่เข้าเฝ้าฯ รับเสด็จ นอกจาก เจ้าวงศ์สักก์ ณ เชียงใหม่ และเจ้าศรีรัตน์ ณ ลำปาง แล้ว ยังมีเจ้าวรเทวี ชลวนิช ณ ลำพูน (ธิดาเจ้าวรทัศน์), พลอากาศตรีเจ้าวัฒนัน ณ ลำพูน (ประมุขตระกูล ณ ลำพูน), เจ้าแสงตะวัน ณ เชียงใหม่ (ธิดาเจ้าธวัชวงศ์ ณ เชียงใหม่), เจ้าธวัชวงศ์ ณ เชียงใหม่ (บุตรชายเจ้าไขยสุริยวงศ์) และ ดร.ชาติชาย ณ เชียงใหม่

ทั้งนี้ในพิธีบายศรีทูลพระขวัญ มีขบวนฟ้อนของเจ้านายฝ่ายเหนือฝ่ายชาย ประกอบด้วยตัวแทนจากตระกูล ต่าง ๆ ดังนี้

ทั้งนี้ รายนามของเจ้านายฝ่ายเหนือ หรือ สกุล ณ เชียงใหม่, ณ ลำพูน, ณ ลำปาง สืบสายตรงจากราชวงศ์ฝ่ายเหนือที่ครองนครในล้านนามาตั้งแต่ปลายสมัยกรุงศรีอยุธยา

ในปี 2325 หลังจากที่พระเจ้ากาวิละ ราชบุตรของเจ้าฟ้าชายแก้ว ซึ่งเป็นหลานของพระยาสุลวะฤาชัยสงคราม ได้ร่วมกับทัพของพระเจ้าตากสินมหาราชขับไล่พม่าออกจากแผ่นดินล้านนาแล้ว จึงได้รับการสถาปนาแต่งตั้งเป็น พระยาวชิรปราการ และให้ย้ายจากเมืองลำปางไปเป็นเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ ตั้งเจ้าคำสม น้องชายคนที่ 2 ครองนครลำปาง พร้อมกับตั้งเจ้าธรรมลังกา น้องชายคนที่ 3 เป็นอุปราชเมืองเชียงใหม่ ตั้งเจ้าดวงทิพย์ น้องชายคนที่ 4 เป็นอุปราชเมืองลำปาง ตั้งเจ้าหมูหล้า น้องชายคนที่ 5 เป็นเจ้าราชวงศ์ลำปาง

และตั้งเจ้าคำฝั้น น้องชายคนที่ 6 เป็นเจ้าบุรีรัตน์เชียงใหม่ ต่อมาได้เป็นเจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 1 นับเป็นต้นสายสกุล ณ ลำพูน

เมืองลำพูน มีเจ้าหลวงปกครองมาทั้งสิ้น 10 พระองค์ จนถึงสมัยเจ้าหลวงจักรคำขจรศักดิ์ เจ้าหลวงองค์สุดท้าย ซึ่งตรงกับรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 ได้รับพระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้าฯ พระราชทานนามสกุล “ณ ลำพูน” ให้เมื่อวันที่ 17 ธันวาคม 2456

ส่วนนามสกุล “ลังกาพินธุ์” สืบเชื้อสายมาจากเจ้าหลวงเหมพินธุไพจิตร เจ้าผู้ครองนครลำพูนองค์ที่ 8

พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 ทรงพระราชทานนามสกุลแก่เจ้านายฝ่ายเหนือที่กระทำคุณงามความดีแก่บ้านเมืองเพื่อให้มีเกียรติและเป็นศรีแก่สกุลวงศ์ ประกาศเมื่อวันที่ 26 ธันวาคม พ.ศ. 2456 ประกอบด้วย

จากนั้นมีประกาศเมื่อวันที่ 5 เมษายน พ.ศ. 2457 ประกอบด้วย

และประกาศเมื่อวันที่ 30 กันยายน พ.ศ. 2457 และประกาศเมื่อวันที่ 15 ตุลาคม พ.ศ. 2457

ขอบคุณภาพ สำนักงานประชาสัมพันธ์จังหวัดเชียงใหม่

อ่านข่าวต้นฉบับได้ที่ : 5 ตระกูลเจ้านายฝ่ายเหนือ พิธีบายศรีทูลพระขวัญ ครั้งแรกในรัชกาลที่ 10

– Website : http://www.khaosod.co.th

• Facebook
• Twitter
• Line